"Zespół Tourette'a"

Co to jest zespół Tourette'a i jakie są jego przyczyny?

Zespół Tourette'a (dokładnie zespół Gillesa de la Tourette'a) to zaburzenie z pogranicza neurologii i psychiatrii, nazywane także „chorobą tików”. Tiki mogą przybierać postać mimowolnych ruchów, powtarzania słów, często obscenicznych, mrugania powiekami, jak też pociągania nosem lub chrząkania. Wszystkie te czynności pacjent wykonuje mimowolnie. Chory w sprzyjających okolicznościach jest zdolny do powstrzymania tiku, jednak po krótkim czasie dochodzi do jego ujawnienia się, często ze wzmożoną siłą.

Przyczyna zespołu Tourette'a nie jest znana. Choroba często występuje rodzinnie.

Jak często występuje zespół Tourette'a?

Na zespół Tourette'a choruje około 5 osób na 10 000. Choroba częściej występuje u mężczyzn, niż u kobiet. Częstość występowania choroby znacząco rośnie w rodzinach, w których notowane są innego rodzaju zaburzenia ruchowe, a także choroby z grupy nadpobudliwości lub też zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Pierwsze objawy choroby pojawiają się w dzieciństwie lub wieku nastoletnim.

Jak się objawia zespół Tourette'a?

Dominującą dolegliwością u osób z zespołem Tourette'a są różnego rodzaju tiki. Polegają one na mimowolnym wykonywaniu różnych ruchów. Na początkowym etapie choroby najczęściej obserwuje się zaburzenia ruchowe w obrębie twarzy, np. częste mruganie lub zaciskanie powiek. Z biegiem czasu dochodzi do uogólnienia objawów, pojawiają się gwałtowne, mimowolnie powtarzające się ruchy rąk, karku, a także różnego rodzaju tiki dźwiękowe, takie jak chrząkanie, sapanie lub wąchanie. Tiki nasilają się w chwili opowiadania o nich, chory może je powstrzymać na pewien czas kosztem narastającego wewnętrznego napięcia, ale po chwili zaburzenia nawracają, zwykle z większym nasileniem. Tiki zwiększają swoje nasilenie i częstotliwość w sytuacjach stresowych lub w stanach zmęczenia fizycznego, zwykle częściej pojawiają się wieczorem lub przy wysokiej temperaturze otoczenia.

W zespole Tourette'a oprócz wspomnianych tików ruchowych występują także tiki dźwiękowe (czyli tzw. wokalizacje) przyjmujące zwykle formę mimowolnego wykrzykiwania słów oraz zdań o wulgarnym charakterze. Często chorzy wykazują także skłonność do wielokrotnego powtarzania zasłyszanego wyrazu lub naśladowania jakiegoś dźwięku.

W zespole Tourette'a obserwowane są także różnego rodzaju zaburzenia zachowania, często nawet bardziej dotkliwe dla pacjenta niż tiki. Najczęściej chorzy dodatkowo cierpią z powodu nadpobudliwości psychoruchowej, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych oraz zaburzeń snu, przy czym iloraz inteligencji osób z zespołem Touretta zwykle nie odbiega od normy.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zespołu Tourette'a?

Rozpoznanie zespołu Tourette'a może ustalić tylko lekarz na podstawie analizy opisywanych przez pacjenta objawów i obserwacji chorego w gabinecie. Dlatego w przypadku zaobserwowania u siebie opisanych objawów, należy zgłosić się do lekarza POZ. Pierwsze objawy zespołu Tourette'a pojawiają się w dzieciństwie, dlatego też rodzice dziecka lub nastolatka zwykle szukają pomocy lekarskiej już na tym etapie. Bardzo istotna jest także wnikliwa obserwacja chorego jeszcze przed zgłoszeniem się do lekarza, ze szczególnym uwzględnieniem częstości pojawiania się tików, ich wyglądu oraz czynników wywołujących. Zwykle chory zdaje sobie sprawę ze swoich objawów, nie wypiera ich, uważa za bardzo uciążliwe w codziennym życiu i szuka pomocy.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zespołu Tourette'a?

Ostateczne rozpoznanie choroby może ustalić tylko lekarz po zbadaniu chorego i analizie zgłaszanych przez niego dolegliwości. Dlatego lekarz najpierw zbiera dokładny wywiad (w tym dotyczący urazów głowy w przeszłości, przyjmowanych leków oraz chorób występujących w rodzinie) od pacjenta i osoby z jego otoczenia, a następnie bada pacjenta.

Następnie, w zależności od podejrzewanej przyczyny, lekarz kieruje pacjenta na badania dodatkowe oraz konsultacje do neurologa i/lub psychiatry.

Najczęściej dodatkowo zalecane jest przeprowadzenie pogłębionego badania psychologicznego, ze względu na potrzebę oceny ewentualnych zaburzeń funkcjonowania społecznego pacjenta, upośledzenia wyższych czynności umysłowych, takich jak mowa lub uczenie się, a także wykluczenie tików na podłożu psychicznym.

Jakie są metody leczenia zespołu Tourette'a?

Zespół Tourette'a jest chorobą nieuleczalną, choć nasilenie jego objawów może być bardzo różne. Podstawowym postępowaniem u osób z zespołem Touretta jest edukacja chorych oraz ich otoczenia, ma ona na celu polepszenie codziennego funkcjonowania pacjenta, niezależnie od nasilenia objawów choroby. U pacjentów, u których objawy choroby nie są uciążliwe, nie stosuje się żadnego leczenia poza edukacją. U innych pacjentów, w zależności od nasilenia, stosuje się interwencje psychoterapeutyczne, takie jak m.in. psychoterapia poznawczo-behawioralna. Kolejnym etapem jest leczenie farmakologiczne, w którym stosuje się leki z grupy antagonistów dopaminy, między innymi neuroleptyki. Dużą skutecznością u dzieci z łagodną postacią zespołu cechują się także agoniści receptorów alfa (klonidyna) oraz leki psychostymulujące (atomoksetyna). Należy pamiętać, że odpowiednią terapię może zlecić tylko lekarz. Interwencję farmakologiczną podejmuje się tylko w wypadku bardzo nasilonych tików, znacznie utrudniających codzienne funkcjonowanie. W rzadkich przypadkach stosuje się zastrzyki z toksyny botulinowej.

Często problemem dominującym nie są same tiki, ale zaburzenia psychiczne im towarzyszące, takie jak nadpobudliwość psychoruchowa lub deficyty uwagi i to one stają się głównym celem leczenia pacjenta z zespołem Tourette'a. Należy pamiętać, że mimo przyjmowania leków objawy utrzymują się całe życie, dlatego szczególnie ważne jest, aby pacjent uczył się radzenia sobie z nimi w codziennym życiu.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie zespołu Tourette'a?

Objawy zespołu Tourette'a zwykle pojawiają się w dzieciństwie, największe nasilenie choroba osiąga w wieku szkolnym, z tendencją do ustępowania w wieku dorosłym. Jednak należy zaznaczyć, że u połowy chorych dolegliwości mogą utrzymywać się przez cale życie. Nawet jeżeli choroba utrzymuje się stale, objawy zwykle łagodnieją z wiekiem, możliwe są też okresy samoistnej poprawy. Tiki zwiększają swoje nasilenie i częstotliwość w sytuacjach stresowych lub męczących, w godzinach wieczornych oraz przy wysokiej temperaturze otoczenia. Choroba wykazuje tendencję do czasowego ustępowania i nawrotów, w zależności od sytuacji życiowej chorego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zespołu Tourette'a?

Ustąpienie objawów o charakterze ruchowym nie jest jednoznaczne z całkowitym wyleczeniem. Równie ważną częścią choroby są zaburzenia emocjonalne, dlatego chory powinien znajdować się pod stałą opieką psychologa. Pacjent z zespołem Tourette'a musi mieć świadomość celowości psychoterapii oraz metod samodzielnego radzenia sobie z narastającym napięciem. Bardzo istotną kwestią jest edukacja osób z otoczenia pacjenta, szczególnie nauczycieli dzieci z zespołem Tourette'a, ze względu na represje jakie niesłusznie mogą być stosowane wobec nich w szkole.

Osoby z zespołem Tourette'a powinny pamiętać o tym, że tiki ulegają nasileniu pod wpływem takich czynników, jak wysoka temperatura otoczenia, stres lub zmęczenie, dlatego bardzo istotne jest prowadzenie zrównoważonego trybu życia z wygospodarowaniem odpowiedniej ilości czasu na odpoczynek.

Co można zrobić, aby uniknąć zachorowania na zespół Tourette'a?

Nie jest możliwe określenie specyficznych metod zapobiegania chorobie. Najistotniejsza jest wczesna identyfikacja objawów zespołu Tourette'a, zwłaszcza u dzieci w wieku szkolnym, których edukacja oraz kontakty z rówieśnikami mogą zostać zaburzone poprzez występowanie krępujących tików ruchowych oraz głosowych, a także trudności w koncentracji uwagi, co może skutkować wykluczeniem z grupy rówieśniczej oraz brakami w wykształceniu.

zrodlo:https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151317,zespol-tourettea

zdjecia z internetu