Nie wiem jak mój szef to sprawił,że niechcący doniosłem na kolegów. I co z tego, że dostałem podwyżkę, jak nikt nie chce ze mną rozmawiać.
Manipulacja
Bardzo często słyszymy słowo manipulacja, ale czy dobrze rozumiemy jego znaczenie? Czy jest to zachowanie uczciwe, rozsądne, poprawne i społecznie akceptowalne? No to do rzeczy. Według encyklopedii „manipulacja” (łac. manipulatio – manewr, fortel, podstęp) jest to forma wywierania wpływu na osobę lub grupę osób w taki sposób, by nieświadomie i z własnej woli realizowała cele manipulatora” (Wikipedia). Same określenia „manewr i fortel” – raczej nie budzą naszej nieufności, ale już określenie „podstęp” – na pewno wzbudzi nasz niepokój, ponieważ źle nam się kojarzy w kontekście korzystnych i dobrych intencji sprawcy.
A czy my kiedykolwiek ulegaliśmy manipulacji? Śmiem twierdzić, że tak. Na pewno już w szkole mieliśmy do czynienia z manipulacją ze strony koleżanek i kolegów w kwestiach towarzyskich albo w celu osiągnięcia odpowiedniej pozycji w grupie rówieśniczej. Takie działania kierowali do nas na pewno też nauczyciele, którzy chcieli utrzymać właściwą dyscyplinę w klasie i zrealizować swoje cele edukacyjne i pedagogiczne. Pewnie też rodzice – mniej lub bardziej świadomie – manipulowali naszym postępowaniem w taki sposób, aby osiągnąć swoje cele wychowawcze i przyczynić się do naszego sukcesu edukacyjnego, zawodowego i życiowego.
Z manipulacją mieli na pewno do czynienia ludzie, którzy odbywali służbę wojskową. Jak mogę stwierdzić na własnym przykładzie, była to jedna z najbardziej ulubionych technik, stosowanych przez kadrę dydaktyczną i dowódczą, w celu wymuszania pożądanych przez nich zachowań żołnierzy. Akurat w tej dziedzinie, kadra wojskowa dochodziła do perfekcji, ale niestety, najczęściej odbywało się to kosztem zdrowia fizycznego oraz psychicznego żołnierzy.
No i na koniec dorosłe życie oraz nasza praca. Czy często spotykacie się z przejawami manipulacji w firmie? Na pewno tak, na co dzień. Czy daje wam to komfort psychiczny? Czy często buntujecie się z powodu mniej lub bardziej nieuczciwej manipulacji? Na pewno wielu z was bulwersowały nieraz „praktyki” waszych przełożonych, które często pozostawiały po sobie poczucie krzywdy, żalu i niesprawiedliwości.
Manipulacja jako forma przemocy
Na początku trzeba zaznaczyć, że przemoc może mieć różną formę i postać. W wielu źródłach możemy spotkać różne definicje i określenia tego zjawiska, ale generalnie zachowania „przemocowe”, będące często „narzędziami” manipulacji, w życiu codziennym sprowadzają się do krzyku, popychania, bicia, krzywdzenia, maltretowania, izolowania, stygmatyzowania, poniżania oraz ośmieszania.
Ale to nie wszystko, bowiem „Przemoc to intencjonalne działanie lub zaniechanie działania jednej osoby wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody” (Ewa Duchnowska, „Co to jest przemoc?”, infor.pl). Często mamy do czynienia z takimi zachowaniami, w celu osiągnięcia przewagi nad innymi i wykorzystania jej dla osiągnięcia własnej korzyści.
W związku z tym, że relacje z manipulatorami są mocno toksyczne i obciążające naszą psychikę, musimy starać się ich unikać albo nauczyć się przed nimi bronić. Jest to trudne, ponieważ często ataki z ich strony są niespodziewane, a dodatkowo mogą oni być ludźmi, których możemy nawet nie podejrzewać o chęć wyrządzenia nam krzywdy. Musimy jednak pamiętać, że osoby manipulujące nami nie cofną się przed niczym i zastosują wszystkie metody działań, aby osiągnąć zaplanowane cele.
Czy warto manipulować innymi?
Należy na początku zadać sobie pytanie: Czy manipulacja to zachowanie etyczne? A co to jest etyka? Jeżeli etyka to ogół zasad i norm postępowania przyjętych w społeczeństwie, to czy działania manipulacyjne znajdą aprobatę naszego środowiska? Człowiek przyswaja sobie normy etyczne, wzorce zachowań oraz reguły postępowania już w dzieciństwie i wynosi je generalnie z domu rodzinnego oraz ze szkoły. Wtedy też utrwala w sobie przekonanie, co jest w jego społeczności dozwolone, a czego ta grupa nie akceptuje. W młodym wieku każdy człowiek uczy się postępowania, którego oczekuje jego środowisko społeczne (dom, szkoła, klub sportowy, organizacja), by potem w starszym wieku, realizować właściwe postawy i zachowania.
Większość ludzi zna zasady etycznego postępowania, ale nieraz w swoim dorosłym życiu – ukierunkowanym na zrobienie kariery zawodowej, osiągnięcie satysfakcji w miłości oraz zdobycie jak największej ilości pieniędzy – zapomina o wpojonych zasadach i zaczyna działać wbrew etyce i dopuszczać się niemoralnych metod działania. Zaczynają żyć w myśl zasady, że „cel uświęca środki” oraz „nawet po trupach, byle do celu”. Każdy przed podjęciem jakiegoś działania, które ma związek z innymi osobami, powinien jednak zadać sobie pytania: „Czy przypadkiem kogoś nie zranimy? Czy dążąc do osiągnięcia swoich celów nie zrobimy krzywdy drugiej osobie? Jaką postawę powinno się przyjąć przy realizacji planów, aby korzyść własna nie wiązała się z porażką lub stratą drugiego człowieka?”.
Jak stwierdził kiedyś Giovanni Picco Della Mirandola (włoski pisarz, filozof, uczony oraz wybitny przedstawiciel włoskiego Odrodzenia), „człowiek jest kowalem swojego losu”, ale powinien tak działać, aby „wytwór jego pracy cieszył i czynił pożytek bliskim nam osobom”. Nie wolno postępować w taki sposób, że osiągamy swoje cele, ale kosztem innych. Patrząc na współczesny świat, widzimy wiele zła i wyrządzania krzywdy innym ludziom. Światem rządzą bowiem pieniądze oraz wartości materialne i chęć ich zdobycia. Czasami nawet w imię tych „wartości” ludzie są w stanie poświęcić dobro innych dla osiągnięcia swoich celów, często też lekceważąc ich godność oraz prawo do szacunku i uczciwości.
Techniki manipulacyjne
Mamy już za sobą dylematy etyczno-moralne, możemy więc przyglądnąć się bliżej różnym technikom stosowanym przez manipulatorów, aby mieć możliwość dostrzec manipulację, nazwać ją i przed nią się obronić. Istnieje wiele teorii na ten temat, my jednak postaramy się przedstawić techniki wywierania wpływu na ludzi w sposób uproszczony. Każdy natomiast, kto na podstawie artykułu stwierdzi, że padł ofiarą manipulacji lub ona aktualnie go dotyczy, może bliżej zapoznać się z tą tematyką w tekstach źródłowych, bo temat jest nie tylko ciekawy, ale i „na czasie” w dobie współczesnego „wyścigu szczurów”.
Bardzo często spotykana jest metoda określana mianem „reguły wzajemności”. Reguła ta sprowadza się do wywołania w nas przekonania, że musimy się odwdzięczyć innej osobie, która wyświadczyła nam przysługę lub pomogła w załatwieniu jakiejś sprawy. Manipulanci nieraz celowo udzielają nam swojego poparcia lub podejmują jakieś korzystne dla nas decyzje, aby móc w przyszłości bez skrępowania poprosić nas o zrewanżowanie się w jakiś sposób, w drodze nawet szkodliwego i nieetycznego działania.
Wykorzystują oni także silne u ludzi „poczucie zobowiązania” i nie mają skrupułów, aby postawić innych w niekorzystnej sytuacji lub narazić ich na negatywną ocenę najbliższego środowiska. Aby uchronić się przed takim sposobem manipulacji, musimy zastanowić się jeszcze przed przyjęciem pomocy, jakie pobudki kierują drugą osobą i czy jego uprzejmość i intencje, nie są podejrzane?
Inną metodą bardzo skutecznej manipulacji jest tzw. „reguła autorytetu”, która potwierdza niemalże ślepe posłuszeństwo wobec autorytetów, chociaż często mamy do czynienia tylko z pozornym autorytetami, wynikającymi wyłącznie z posiadania większej ilości pieniędzy, drogiego samochodu, domu lub bycia rozpoznawalnym. Za tym wcale nie musi iść wiedza, mądrość, wyjątkowe cechy lub szczególne predyspozycje. Robimy, więc coś bez zastanowienia tylko dlatego, że kazał nam to uczynić lub o to poprosił ktoś, kto cieszy się dużym autorytetem w środowisku, na przykład w pracy i nawet nie zastanawiamy się nad negatywnymi konsekwencjami naszych działań.
Następną metodą stosowaną dość często w naszym otoczeniu jest „reguła lubienia i sympatii”, która sprowadza się do tego, że ludzie z reguły najczęściej słuchają, a w konsekwencji ulegają wpływowi tych osób, które są im znane i przez nich lubiane. „Badania naukowe dowiodły, że wystarczy, aby manipulator był do nas podobny (miał zbliżony do nas styl ubierania, zainteresowania, poglądy), a jesteśmy bardziej skłonni spełnić jego prośbę” (Aleksandra Urbanik, 2015.09.17, „Metody manipulacji – 5 technik wywierania wpływu na ludzi”). Co z tego wynika? Mianowicie to, że jak mamy do czynienia z człowiekiem do nas podobnym, to podejmujemy szybko decyzję zgodnie z jego intencjami. Przykłady zastosowania tej reguły najczęściej znajdziemy w handlu oraz w szeroko pojętych działaniach marketingowych.
Kolejną metodą jest „reguła zaangażowania i konsekwencji”. Trzeba zauważyć, że najczęściej jej zastosowanie wynika z faktu, że ludzie za wszelką cenę chcą dążyć do zgodności swoich działań z decyzją, którą podjęli wcześniej. Tak na przykład działają liderzy partii politycznych, którzy swoją manipulacją powodują niejednokrotnie, że członkowie partii, bez względu na swoje dylematy oraz wątpliwości, realizują program swojego ugrupowania, chociaż niektóre jego działania są nawet sprzeczne z normami etyczno – moralnymi lub z przepisami prawa. Jeżeli mają jakieś wątpliwości, to manipulator przeważnie stwierdza, że przecież dobrowolnie zostałeś członkiem i już na początku zobowiązałeś się do lojalności oraz wierności naszym ideałom. Obecnie takich przykładów można wiele zauważyć na polskiej scenie politycznej.
No i ostatnia z klasycznych reguł manipulacji i chyba też najczęściej stosowana. To tzw. „społeczny dowód uczciwości”. Jej zasada sprowadza się do przekonania, że nasze zachowanie jest słuszne, ponieważ większość tak postępuje. Jej zastosowanie możemy spotkać praktycznie wszędzie, w sklepach, w reklamach, w środkach masowego przekazu, na bilbordach oraz w restauracjach. Jakieś przykłady? Producenci przekonują nas często, że „aż 95% klientów wybrało ich produkty”, lub „badania naukowe potwierdziły skuteczność naszego specyfiku w 98%” albo „ naszą markę wybrała już ponad połowa klientów” oraz „97% naszych klientów jest zadowolonych” i my w to niestety raczej wierzymy.
Bardzo skuteczne w działaniach manipulacyjnych są też różne slogany reklamowe, pochlebstwa oraz komplementy. Kiedy wchodzi do sklepu z kosmetykami klientka i widzi super kosmetyki, ale w wysokiej cenie, to pewnie nie jest taka skłonna do zakupu. Kiedy jednak tłem dla tego produktu jest kartka z napisem „Nie wahaj się, kup, bo jesteś tego warta” albo „Zasługujesz na to, aby być piękna i młoda”, to będzie bardziej skłonna do wydania pieniędzy. W tej metodzie mamy także do czynienia z próbami przypodobania się konsumentom lub klientom w różny sposób i trzeba być zawsze wyczulonym na takie zachowania, aby móc rozpoznać prawdziwe intencje manipulanta.
Potrafię obronić się przed manipulacją
Czy można obronić się przed manipulacją? Na pewno tak, trzeba jednak przestać działać bez zastanowienia, nie poddawać się schematom myślowym i zwyczajowym, nie być konsekwentnym wbrew rozsądkowi oraz nie ufać bezkrytycznie tak zwanym autorytetom, dokąd nie sprawdzimy, że są oni godni naszego zaufania. Dobrą metodą przygotowania swoich działań jest możliwość zasięgnięcia rady osoby zaufanej, co może nas uchronić przed negatywnymi skutkami decyzji podjętych w chwilach emocji lub pod wpływem manipulatorów. Musimy także trzymać się swoich poglądów i zasad moralnych oraz etycznych, które nam wpojono i które uznajemy za słuszne. Pamiętajmy także, że często osiąganie doraźnych korzyści nie idzie w parze z finalnym efektem naszych działań.
W toksycznych relacjach z manipulatorami musimy postarać się także zachować zimną krew oraz powstrzymać emocje, a przede wszystkim nauczyć się radzić sobie z własną złością, narastającym lękiem i niepokojem oraz z frustracją. To nam na pewno da jakąś przewagę nad potencjalnym manipulatorem. Trzeba więc stale pracować nad podniesieniem swojej inteligencji emocjonalnej oraz być świadomy posiadanych atutów w kontaktach z innymi ludźmi, co nam dodatkowo da pewną przewagę nad osobami chcącymi nas wykorzystać do osiągnięcia swoich – nie zawsze uczciwych celów.
Artykuł opracowano z wykorzystaniem następujących publikacji:
*https://pl.wikipedia.org
*https://WWW.focus.pl
*https://businessinsider.com.pl
*https://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/emocje/metody-manipulacji-5-technik-wywierania-
wplywu-na-ludzi
*https://www.infor.pl/prawo/pomoc-spoleczna/przemoc-w-rodzinie
*https://www.focus.pl/artykul/10-sposobw-jak-radzi-sobie-z-manipulacj
zrodlo:londynek
zdjecia z internetuG.R
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz